AST

Aminotransferaza asparaginianowa (AST) – To nie tylko zdrowie wątroby

Choć o aminotransferazie asparaginianowej (AST) mówi się zazwyczaj w kontekście badań wątrobowych, jej rola w organizmie jest znacznie szersza. Ten enzym, obecny w wielu tkankach, odgrywa istotną rolę w metabolizmie aminokwasów, stanowiąc element skomplikowanych procesów budulcowych w organizmie.

Największe stężenie AST obserwuje się w wątrobie, sercu i mięśniach szkieletowych. Jego obecność stwierdza się także w nerkach, trzustce, śledzionie czy płucach. Co ciekawe, AST nie ogranicza się jedynie do wnętrza komórek. W niewielkich ilościach krąży we krwi, stanowiąc swoisty wskaźnik informujący o stanie wspomnianych narządów.

Wzrost poziomu AST w surowicy krwi, przekraczający przyjęte normy, może być sygnałem uszkodzenia komórek, w których ten enzym występuje. Nie zawsze musi oznaczać to poważne schorzenie, ale zawsze powinno skłonić do dalszej diagnostyki i konsultacji lekarskiej.

Co to jest aminotransferaza asparaginianowa (AST)?

Aminotransferaza asparaginianowa (AST), znana również jako AspAT lub GOT, to enzym z grupy aminotransferaz, który odgrywa istotną rolę w metabolizmie aminokwasów. Enzym ten katalizuje reakcję przeniesienia grupy aminowej z asparaginianu na alfa-ketokwas, w wyniku której powstaje szczawiooctan i alfa-aminokwas. Reakcja ta jest odwracalna i stanowi element szlaku metabolicznego łączącego metabolizm aminokwasów z cyklem Krebsa.

AST występuje w wielu tkankach organizmu, jednak jego największe stężenie obserwuje się w komórkach wątroby, serca, mięśni szkieletowych, nerek i mózgu. W warunkach fizjologicznych niewielka ilość AST znajduje się w krwiobiegu. Poziom ten może ulec podwyższeniu w przypadku uszkodzenia komórek i uwolnienia enzymu do krwiobiegu.

Oznaczanie aktywności AST w surowicy krwi ma znaczenie diagnostyczne, przede wszystkim w chorobach wątroby. Wzrost aktywności AST obserwuje się między innymi w ostrych i przewlekłych wirusowych zapaleniach wątroby, marskości wątroby, toksycznym uszkodzeniu wątroby (np. lekami, alkoholem), a także w chorobach nowotworowych wątroby.

Należy pamiętać, że AST nie jest markerem specyficznym dla wątroby. Wzrost jego aktywności może również towarzyszyć uszkodzeniu mięśnia sercowego (np. w zawale serca), mięśni szkieletowych (np. w rabdomiolizie), a także w chorobach trzustki i nerek.

Normy AST

Prawidłowy zakres stężenia aminotransferazy asparaginianowej (AST) we krwi jest wyrażany w jednostkach na litr (U/L) i może się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium, wieku oraz płci. Wartości te ustalane są na podstawie szeroko zakrojonych badań populacyjnych i służą jako punkt odniesienia dla lekarzy interpretujących wyniki.

U zdrowych kobiet aktywność AST w surowicy krwi zazwyczaj nie przekracza 31 U/L. U mężczyzn górna granica normy jest nieco wyższa i wynosi 40 U/L. Należy jednak pamiętać, że są to wartości orientacyjne, a ostateczna interpretacja wyników badania powinna zawsze odbywać się z uwzględnieniem indywidualnych cech pacjenta oraz norm referencyjnych stosowanych przez dane laboratorium.

Wynik badania AST przekraczający przyjęte normy może, ale nie musi, świadczyć o procesie chorobowym. Wzrost aktywności AST w surowicy krwi obserwuje się najczęściej w przebiegu chorób wątroby, ale także w schorzeniach serca, mięśni szkieletowych i innych narządów, w których ten enzym występuje. Istotne jest, aby wynik badania AST interpretować w kontekście innych badań laboratoryjnych i objawów klinicznych, co pozwoli lekarzowi na postawienie trafnej diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Przyczyny nieprawidłowych wyników AST

Podwyższony poziom AST we krwi nie zawsze jest jednoznaczny z konkretną chorobą, ale zawsze powinien skłonić do dalszej diagnostyki. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele, począwszy od stosunkowo lekkich, po poważne schorzenia.

Do najczęstszych przyczyn nieprawidłowych wyników AST należą:

• Choroby wątroby: Wirusowe zapalenia wątroby (np. zapalenie wątroby typu B lub C), alkoholowe choroby wątroby (stłuszczenie, zapalenie, marskość), niealkoholowe stłuszczeniowe choroby wątroby (NAFLD), choroby autoimmunologiczne wątroby, rak wątroby, hemochromatoza, choroba Wilsona.
• Choroby serca: Zawał serca, zapalenie mięśnia sercowego, niewydolność serca, tamponada serca.
• Choroby mięśni: Rabdomioliza (rozpad mięśni szkieletowych), dystrofie mięśniowe, zapalenie wielomięśniowe.
• Inne przyczyny: Oparzenia, urazy, niedoczynność tarczycy, niedotlenienie, niektóre leki (np. leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwpadaczkowe), zatrucia (np. grzybami), intensywny wysiłek fizyczny.

Diagnostyka podwyższonego poziomu AST powinna opierać się na szczegółowym wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz analizie wyników innych badań laboratoryjnych, w tym ALT, GGTP, bilirubiny, ALP. W niektórych przypadkach konieczne może być wykonanie badań obrazowych (USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa) lub biopsji wątroby.

Objawy związane z podwyższeniem aktywności AST

Należy pamiętać, że podwyższony poziom AST sam w sobie nie jest chorobą, a jedynie wskaźnikiem potencjalnych problemów zdrowotnych. W wielu przypadkach podwyższone AST nie daje żadnych specyficznych objawów, szczególnie we wczesnych stadiach choroby. Objawy pojawiają się zazwyczaj, gdy doszło już do znacznego uszkodzenia komórek wątroby lub innych narządów, w których AST występuje.

Do najczęstszych objawów, które mogą (choć nie muszą) towarzyszyć podwyższonemu poziomowi AST należą:

• Ogólne osłabienie i zmęczenie: Uczucie przewlekłego zmęczenia, brak energii i osłabienie siły mięśniowej to częste symptomy obserwowane u osób z podwyższonym AST.
• Żółtaczka: Zażółcenie skóry i białkówek oczu (żółtaczka) to jeden z charakterystycznych objawów chorób wątroby. Pojawia się ona na skutek nagromadzenia bilirubiny we krwi, co może być spowodowane uszkodzeniem komórek wątroby.
• Ból brzucha: Dyskomfort lub ból w prawej górnej części brzucha, pod żebrami, może wskazywać na problemy z wątrobą.
• Obrzęki: Zauważalne obrzęki nóg, kostek lub stóp mogą być spowodowane zatrzymywaniem płynów w organizmie, co często towarzyszy chorobom wątroby.
• Nudności i wymioty: Trawienne dolegliwości, takie jak nudności, wymioty, utrata apetytu, również mogą być związane z podwyższonym AST.
• Zmiany w stolcu i moczu: Jasny stolec, ciemny mocz lub krwawienia z przewodu pokarmowego to niepokojące symptomy, które wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej.

Pamiętaj, że objawy te mogą być niespecyficzne i wskazywać na wiele różnych schorzeń. W razie ich wystąpienia zawsze skonsultuj się z lekarzem.

Jakie badanie wykonać, aby sprawdzić AST?

Poziom aktywności aminotransferazy asparaginianowej sprawdza się za pomocą badania krwi zwanego badaniem AST lub AspAT. Badanie to jest zazwyczaj częścią panelu wątrobowego, który obejmuje również inne enzymy wątrobowe, takie jak ALT, ALP i GGTP.

Badanie AST nie wymaga specjalnego przygotowania. Lekarz może zalecić pacjentowi, aby powstrzymał się od jedzenia i picia przez kilka godzin przed badaniem, ale nie jest to zawsze konieczne.

Podczas badania AST pobiera się niewielką próbkę krwi z żyły w ramieniu. Pobranie krwi jest zazwyczaj bezbolesne i trwa tylko kilka minut.

Wyniki badania AST są zazwyczaj dostępne w ciągu kilku dni. Lekarz omówi wyniki z pacjentem i wyjaśni, co one oznaczają.

Badanie AST jest stosunkowo niedrogie i powszechnie dostępne. Można je wykonać w większości laboratoriów medycznych.

Jak się przygotować do badania AST?

Zaleca się, aby badanie AST przeprowadzać na czczo, najlepiej pomiędzy godziną 7:00 a 10:00. Istnieje także kilka czynników, które mogą wpłynąć na wynik badania, dlatego warto je wziąć pod uwagę:

1. Przyjmowane leki i suplementy: Niektóre leki, takie jak antybiotyki, leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, sterydy czy leki obniżające cholesterol, mogą wpływać na poziom AST. Przed badaniem poinformuj lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, suplementach diety i ziołach.
2. Alkohol: Spożywanie alkoholu, nawet w niewielkich ilościach, może prowadzić do chwilowego wzrostu poziomu AST. Dla uzyskania wiarygodnego wyniku zaleca się odstawienie alkoholu na co najmniej 24 godziny przed badaniem.
3. Aktywność fizyczna: Intensywny wysiłek fizyczny również może przyczynić się do chwilowego wzrostu poziomu AST. Na 1-2 dni przed badaniem staraj się unikać intensywnych ćwiczeń.
4. Postępowanie w przypadku innych badań: Jeżeli badanie AST jest częścią szerszej diagnostyki, np. panelu wątrobowego, lekarz może zalecić dodatkowe przygotowanie, takie jak np. kilkugodzinny post. Zawsze stosuj się do zaleceń lekarza.
5. Spokój i brak stresu: Chociaż stres nie ma bezpośredniego wpływu na poziom AST, to warto zadbać o relaks przed badaniem. Stres może wpływać na ciśnienie krwi, a co za tym idzie, utrudnić pobranie krwi.

Pamiętaj, że podane wyżej zalecenia mają charakter ogólny. W razie wątpliwości zawsze skonsultuj się z lekarzem lub personelem laboratorium, w którym będziesz wykonywał badanie.

Jak przebiega badanie AST?

Badanie poziomu aminotransferazy asparaginianowej (AST) jest rutynowym badaniem krwi. Nie wymaga specjalnego przygotowania, takiego jak post czy ograniczenie przyjmowania płynów. W dniu badania można przyjmować leki o ile lekarz nie zalecił inaczej.

Badanie AST przebiega tak samo, jak większość standardowych badań krwi. Pobrana próbka krwi zostaje przesłana do laboratorium, gdzie za pomocą analizatora biochemicznego oznacza się aktywność enzymu AST. Wyniki badania AST są zazwyczaj dostępne w ciągu jednego dnia roboczego. O ich interpretacji powinien poinformować lekarz prowadzący, który weźmie pod uwagę także wyniki innych badań oraz stan zdrowia pacjenta.

Nieprawidłowe wyniki AST – jak interpretować?

Nieprawidłowe wyniki AST zawsze powinny być interpretowane przez lekarza, który weźmie pod uwagę całokształt objawów klinicznych, wyniki innych badań laboratoryjnych oraz historię choroby pacjenta.

Oto kilka wskazówek, które pomogą zrozumieć znaczenie nieprawidłowych wyników AST:

• Stopień podwyższenia AST: Niewielkie podwyższenie AST jest mniej niepokojące niż znaczne podwyższenie. Niewielki wzrost może być spowodowany przez czynniki takie jak intensywny wysiłek fizyczny, przyjmowanie niektórych leków lub suplementów diety. Znaczne podwyższenie AST z większym prawdopodobieństwem wskazuje na poważne uszkodzenie wątroby lub innego narządu.
• Współczynnik De Ritisa: Jest to stosunek AST do ALT. Współczynnik De Ritis większy niż 2:1 może wskazywać na alkoholowe choroby wątroby, podczas gdy współczynnik mniejszy niż 1:1 może sugerować wirusowe zapalenie wątroby lub inne choroby wątroby.
• Obecność innych nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych: Podwyższenie AST w połączeniu z podwyższeniem innych enzymów wątrobowych, takich jak ALT, GGTP lub ALP, z większym prawdopodobieństwem wskazuje na chorobę wątroby.
• Objawy kliniczne: Objawy takie jak żółtaczka, ból brzucha, nudności, wymioty, zmęczenie lub utrata apetytu mogą wskazywać na chorobę wątroby lub inny stan, który może powodować podwyższenie AST.

Ważne jest, aby pamiętać, że nieprawidłowe wyniki AST nie zawsze oznaczają poważną chorobę. W niektórych przypadkach podwyższenie AST może być chwilowe i ustąpić samoistnie. Jednak w razie jakichkolwiek wątpliwości zawsze należy skonsultować się z lekarzem.

Leczenie i zapobieganie problemom z Aminotransferazą Asparaganinową (AST)

Leczenie nieprawidłowych poziomów AST koncentruje się przede wszystkim na zidentyfikowaniu i leczeniu przyczyny ich występowania. Ponieważ podwyższony poziom AST może być sygnałem różnych problemów zdrowotnych, nie ma jednego uniwersalnego sposobu leczenia.

W przypadku, gdy podwyższony poziom AST jest spowodowany chorobą wątroby, leczenie będzie zależało od rodzaju i stadium choroby. Może obejmować:

• Leki przeciwwirusowe: W przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu B lub C.
• Leki immunosupresyjne: W przypadku autoimmunologicznych chorób wątroby.
• Zmiany stylu życia: Utrata masy ciała, rzucenie palenia i ograniczenie spożycia alkoholu w przypadku stłuszczeniowej choroby wątroby.
• Przeszczep wątroby: W ciężkich przypadkach niewydolności wątroby.

Jeżeli przyczyną podwyższonego AST są choroby serca, mięśni szkieletowych lub inne schorzenia, lekarz dobierze odpowiednie leczenie w zależności od rozpoznania.

W wielu przypadkach, szczególnie w początkowym stadium choroby, zmiana stylu życia może przyczynić się do normalizacji poziomu AST i poprawy ogólnego stanu zdrowia. Do najważniejszych zmian należą:

• Utrzymanie prawidłowej masy ciała: Otyłość i nadwaga są czynnikami ryzyka wielu chorób, w tym chorób wątroby, serca i cukrzycy.
• Zdrowa dieta: Bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i chude białko, a uboga w tłuszcze nasycone, tłuszcze trans, cukier i sól.
• Regularna aktywność fizyczna: Co najmniej 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej przez większość dni w tygodniu.
• Unikanie alkoholu: Alkohol jest toksyczny dla wątroby i może prowadzić do jej uszkodzenia.
• Regularne badania kontrolne: Pomagają wcześnie wykryć ewentualne problemy zdrowotne i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Pamiętaj, że samoleczenie może być niebezpieczne dla zdrowia. Zawsze konsultuj się z lekarzem w sprawie diagnozy i leczenia podwyższonego poziomu AST.

Suplementacja a AST

Podwyższony poziom AST może być sygnałem różnych problemów zdrowotnych. Oto kilka ogólnych sugestii dotyczących suplementów, które mogą być rozważane w przypadku podwyższonego poziomu AST:

• Ostropest – Ostropest plamisty jest często używany do wsparcia funkcji wątroby, ponieważ zawiera sylimarynę, która może pomóc w ochronie wątroby.
• Witamina E – Antyoksydant, który może pomagać w ochronie wątroby przed uszkodzeniem spowodowanym przez wolne rodniki.
• Karczoch – Karczoch może wspierać zdrowie wątroby poprzez promowanie produkcji żółci i ochronę wątroby.
• Kurkuma – Zawiera kurkuminę, która wykazuje właściwości przeciwzapalne i może pomagać w ochronie wątroby.
• N-acetylocysteina (NAC) – Prekursor glutationu, silnego antyoksydantu, który pomaga chronić wątrobę.
• Witaminy z grupy B – W szczególności witamina B6, B12 i kwas foliowy mogą wspomagać zdrowie wątroby.
• Omega-3 – Kwasy tłuszczowe Omega-3 mogą pomóc zmniejszyć stan zapalny w organizmie i wspierać zdrowie wątroby.

Dieta w przypadku podwyższonego poziomu AST

Dieta odgrywa istotną rolę w przypadku podwyższonego poziomu AST, wspierając regenerację wątroby i minimalizując dalsze uszkodzenia. Kluczem jest wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych, które nie obciążają wątroby i dostarczają organizmowi niezbędnych składników odżywczych.

W diecie warto postawić na produkty lekkostrawne, bogate w błonnik i przeciwutleniacze. Źródłem pełnowartościowego białka, niezbędnego do odbudowy komórek wątroby, mogą być:

• Chude mięso drobiowe (bez skóry),
• Ryby morskie (dorsz, mintaj, łosoś),
• Jaja (najlepiej gotowane na miękko lub w koszulce),
• Nabiał o niskiej zawartości tłuszczu (jogurty naturalne, kefiry, maślanka),
• Rośliny strączkowe (soczewica, ciecierzyca, fasola),

W diecie nie powinno zabraknąć warzyw i owoców, które są źródłem witamin, minerałów i błonnika. Szczególnie polecane są:

• Warzywa (brokuły, kalafior, jarmuż),
• Warzywa korzeniowe (marchew, pietruszka, seler),
• Owoce jagodowe (truskawki, maliny, borówki),
• Awokado,
• Cytrusy.

Należy bezwzględnie unikać produktów mogących zaszkodzić wątrobie, takich jak:

• Alkohol,
• Tłuste, smażone i ciężkostrawne potrawy,
• Produkty wysoko przetworzone,
• Słodycze,
• Sól (ograniczyć do 5 g dziennie),
• Czerwone mięso,
• Napoje słodzone cukrem.

Pamiętaj, że prawidłowa dieta w przypadku podwyższonego AST powinna być dobrana indywidualnie, uwzględniając stan zdrowia, styl życia oraz ewentualne choroby towarzyszące. W razie wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub dietetykiem.

Badania powiązane z AST

Poziom AST jest zazwyczaj badany razem z poziomem ALT (aminotransferaza alaninowa), innego enzymu wątrobowego. Współczynnik De Ritis, czyli stosunek AST do ALT, może dostarczyć dodatkowych informacji na temat przyczyny uszkodzenia wątroby. Na przykład, współczynnik De Ritis większy niż 2:1 jest bardziej charakterystyczny dla alkoholowego uszkodzenia wątroby.

Oznaczanie poziomu AST jest często zlecanie wraz z innymi badaniami laboratoryjnymi, które mogą pomóc w diagnozie chorób wątroby i innych stanów chorobowych. Do badań tych należą:

• ALT (aminotransferaza alaninowa): Enzym wątrobowy, którego poziom wzrasta w przypadku uszkodzenia komórek wątroby.
• GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza): Enzym obecny w komórkach wątroby, którego poziom wzrasta w przebiegu chorób wątroby i dróg żółciowych.
• ALP (fosfataza alkaliczna): Enzym obecny w wielu tkankach, w tym w wątrobie i kościach. Jego poziom może wzrastać w przypadku chorób wątroby, kości lub innych stanów chorobowych.
• Bilirubina: Produkt rozkładu hemu, który jest usuwany z organizmu przez wątrobę. Jego poziom wzrasta w przypadku uszkodzenia komórek wątroby lub zatkania dróg żółciowych.
• Albumina: Białko produkowane przez wątrobę. Jego poziom może spadać w przypadku ciężkiego lub przewlekłego uszkodzenia wątroby.

W przypadku podejrzenia choroby wątroby lekarz może zlecić również badania obrazowe, takie jak USG jamy brzusznej lub tomografia komputerowa. W niektórych przypadkach konieczne może być również wykonanie biopsji wątroby w celu postawienia ostatecznej diagnozy.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czy istnieją domowe sposoby na obniżenie poziomu AST?

Nie ma “domowych sposobów” na obniżenie poziomu AST. Najlepszym sposobem na obniżenie poziomu AST jest zidentyfikowanie i leczenie przyczyny jego podwyższenia. W niektórych przypadkach zmiany stylu życia, takie jak utrata wagi, ograniczenie spożycia alkoholu i zdrowa dieta, mogą pomóc obniżyć poziom AST.

Czy podwyższony poziom AST zawsze oznacza chorobę wątroby?

Nie, podwyższony poziom AST nie zawsze oznacza chorobę wątroby. Może być on spowodowany również innymi czynnikami, takimi jak choroby serca, choroby mięśni szkieletowych, niektóre leki lub intensywny wysiłek fizyczny.

Jakie są długotrwałe skutki podwyższonego poziomu AST?

Długotrwałe skutki podwyższonego poziomu AST zależą od przyczyny jego podwyższenia oraz od tego, jak długo poziom ten pozostaje podwyższony. W niektórych przypadkach podwyższony poziom AST może nie powodować żadnych długotrwałych skutków. Jednak jeśli jest on spowodowany przewlekłą chorobą wątroby, może prowadzić do poważniejszych problemów, takich jak marskość wątroby lub nowotwór wątroby.

Kiedy powinienem skontaktować się z lekarzem w sprawie podwyższonego poziomu AST?

Zawsze powinieneś skontaktować się z lekarzem, jeśli masz jakiekolwiek obawy dotyczące swojego zdrowia, w tym podwyższonego poziomu AST. Jeśli wyniki Twojego badania AST są podwyższone, lekarz może zalecić dodatkowe badania w celu ustalenia przyczyny.

Podsumowanie

Aminotransferaza asparaginianowa (AST) to enzym odgrywający istotną rolę w metabolizmie aminokwasów, przede wszystkim w procesie przekształcania asparaginianu w szczawiooctan. Chociaż AST występuje w różnych tkankach organizmu, to jego największe stężenie obserwuje się w wątrobie. Z tego powodu badanie poziomu AST we krwi jest wykorzystywane głównie do diagnostyki chorób i uszkodzeń wątroby.

Podwyższony poziom AST może świadczyć o uszkodzeniu komórek wątrobowych, co może być spowodowane wieloma czynnikami, takimi jak wirusowe zapalenie wątroby, alkoholowe choroby wątroby, niealkoholowe stłuszczeniowe choroby wątroby, a nawet niektóre leki. Należy jednak pamiętać, że AST nie jest markerem specyficznym dla wątroby, a jego podwyższony poziom może również towarzyszyć chorobom serca, mięśni szkieletowych, nerek, a nawet być wynikiem intensywnego wysiłku fizycznego.

W przypadku nieprawidłowego wyniku AST niezwykle istotne jest przeprowadzenie dalszej diagnostyki, która pozwoli na ustalenie przyczyny problemu. Diagnostyka ta może obejmować szczegółowy wywiad lekarski, badanie fizykalne, a także dodatkowe badania laboratoryjne, takie jak oznaczenie poziomu ALT, GGTP, bilirubiny, ALP, a w niektórych przypadkach również badania obrazowe lub biopsję wątroby.

Pamiętajmy, że prawidłowa interpretacja wyników badania AST i postawienie trafnej diagnozy należy do lekarza. Samoleczenie na podstawie wyników badań laboratoryjnych może być niebezpieczne dla zdrowia.

Referencje

ACG Clinical Guideline: Evaluation of Abnormal Liver Chemistries.Paul Y Kwo, Stanley M Cohen, Joseph K Lim

Medycyna Praktyczna

(https://medlineplus.gov/liverdiseases.html)

MayoClinic